Brzmienie Mellotronu używane było na nagraniach słynnej grupy The Beatles, takich jak np. Strawberry Fields Forever. Był to właściwie pierwszy sampler w historii, posługujący się nie cyfrowymi samplami ale  kawałeczkami taśmy magnetofonowej, zupełnie tak, jak współczesne samplery cyfrowe posługują się loopami.

A oto próbka brzmienia Mellotronu z tego słynnego nagrania mp3 >>>   

Kolejnym bardzo istotnym w historii muzyki wynalazcą syntezatorów był Robert Moog. Wynalazł on syntezator modularny, składający się z kilku modułów łączonych ze sobą na różne sposoby za pomocą kabli. Nie był on wprawdzie pierwszym z wynalazców syntezatora modularnego, wcześniejszy od niego był choćby Don Buchla, który wprowadził również do swoich instrumentów koncept sekwencera, ale Moog był ważny w sensie ustalenia pewnego standardu w budowie syntezatorów, który był już potem powielany przez niezliczone wytwórnie: muzyczna kontrola napięciowa (VCA) . Syntezatory modularne Mooga zawierały kontrole napięciem z ustawieniem 1 Volta na oktawę, aby kontrolować podstawowe potrzebne funkcje: wysokość dźwięku (VCO), odcięcie filtra (VCF) i głośność (VCA). Obwiednie, oscylatory małej częstotliwości i i klawiatury mogły dawać niewielkie potrzebne napięcie. Syntezator Dona Buchli posługiwał się wprawdzie napięciami podobnie jak Moog, ale nie posiadał tak precyzyjnej ich regulacji, ich ustawienia były raczej eksperymentalne i nie nadawał się do szerszych muzycznych zastosowań tak, jak syntezator Moog'a. 

Na poniższych zdjęciach kolejno - Buchla wraz ze swoim syntezatorem modularnym oraz wczesny Moog:

Poniżej - wczesne syntezatory Buchli:

Bardzo ważnym krokiem naprzód było wynalezienie w 1969 roku przez R.Moog'a syntezatora Minimoog. Była to próba pozbycia się olbrzymiej ilości kabli, która bardzo komplikowała obsługę syntezatora modularnego Mooga. Zaowocowało to ogromną miniaturyzacją instrumentu:

Moog zaradził problemowi wielkiej ilości kabli przez zastosowanie stałych połączeń między modułami oraz rozbudowanych przełączników, za pomocą których można było uzyskać podobnie wielką ilość kombinacji, jak za pomocą kabli. Pozwoliło to na szerokie zastosowanie syntezatorów na koncertach, a nie, jak dotychczas, tylko w studiu. Ton basu w Minimoog'u stał się ukochanym standardem dla wielu muzyków elektronicznych i zajął stałe miejsce w klasyce muzyki rozrywkowej.

Przykłady brzmienia syntezatora Moog Modular:   Bass .mp3>>>    Vibrations .mp3>>>

 

Innym instrumentem, który na stałe wpisał się do historii muzyki jest Prophet 5:

Nie był on wprawdzie pierwszym syntezatorem polifonicznym, czyli zdolnym do grania akordów, gdyż przed nim były takie syntezatory jak Yamaha CS-80 (będąca jednym z podstawowych instrumentów Vangelisa pod koniec lat '70 i na początku '80), jego prawdziwie innowacyjna wartość polegała jednak na czymś innym: posiadał on bardzo zminiaturyzowane czipy wewnętrzne, gdzie pojedynczy VCO, VCF, czy VCA mógł być zabudowany w jednym liniowym układzie IC. Prophet 5 dzięki użyciu tej technologii stał się najmniejszym syntazatorem polifonicznym, mogącym być używanym na koncertach, czy łatwo przewożonym. Inną, bardzo istotną innowacją Propheta 5 była jego całkowita programowalność. Muzyk mógł zapisywać swoje brzmienia w komórkach pamieci RAM i przywoływać je dowolnie podczas koncertów. Było to wprost nieocenione posunięcie naprzód dla muzyków, używających syntezatora jako swojego głównego instrumentu. Syntezatory polifoniczne, które pojawiły się po Prophet 5 wszystkie używały podobnej technologii zminiaturyzowanych układów scalonych typu IC.
 

Przykłady brzmienia syntezatora Prophet 5: Prophet_5-mp3   Prophet_5 -In the Air Tonight-mp3

 
Do tej pory jedynymi rodzajami syntezy dźwięku w syntezatorach była albo synteza typu "additive" albo też "subtractive". Pierwszym instrumentem, który zbudowany był na bazie całkowicie innego konceptu syntezy dźwięku był New England Digital Synclavier. Był on wprawdzie bardzo drogi i rzadko stosowany poza światem filmu i muzyki eksperymentalnej, zawierał jednak wiele elementów, które przeszły do syntezatorów przyszłości. Przede wszystkim była to nowa technologia generatorów opartych na zasadzie syntezy FM, czyli na matematycznej, cyfrowej syntezie dźwięku. Po drugie, Synclavier zawierał komputer, który sterował zarówno parametrami programu jak i sekwencjonowaniem dźwięku, a nawet samplowaniem dźwięku z zewnątrz w późniejszych modelach. Był to, zatem, pierwszy cyfrowy sampler i zarazem pierwsza cyfrowa stacja robocza. Później niektóre firmy wprowadziły do handlu swoje stacje robocze, które były bardziej zminiaturyzowane, takie jak Ensoniq ESQ-1, Korg M1, ale sam koncept był wynaleziony i wprowadzony przez Synclavier'a. Dopomógł on w bardzo wydatnym stopniu rozwojowi muzyki elektronicznej a jednym z jego wielkich fanów był amerykański kompozytor i gitarzysta, wielki eksperymentator, Frank Zappa. 

Na zdjęciu poniżej New England Digital Synclavier:

 

Nie sposób nie wspomnieć tutaj o pierwszym samplerze cyfrowym Fairlight CMI. W latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku grupa ludzi w Sydney w Australii rozpoczęła prace nad syntezatorem kontrolowanym i sterowanym przez komputer. Jednak to, do czego doszli było całkowicie inne od projektu początkowego. Okazało się, że zbudowali pierwszy sampler. Sampler ten zmienił oblicze muzyki elektronicznej przez zastąpienie skomplikowanego procesu zapętlania taśmy znacznie łatwiejszą obróbką cyfrową. Chociaż był on bardzo kosztownym urządzeniem, jego zdolność do tworzenia i edycji brzmień, jak również ich kontroli poprzez graficzne pióro świetlne na klawiaturze było bardzo pożądane przez muzyków. Znakomity kompozytr francuski Jean-Michel Jarre w swoich wcześniejszych albumach był bardzo zaawansowanym użytkownikiem tego urządzenia. Fairlight CMI zainspirował bardzo wiele kolejnych, nowszych samplerów. 
Na poniższym zdjęciu jest pokazany ten masowo używany pierwszy sampler:

Kolejnym bardzo ważnym syntezatorem-samplerem wyznaczającym nowe horyzonty w rozwoju muzyki jest Emu Emulator. Emu na początku lat siedemdziesiątych było firmą produkującą syntezatory modularne. Jednakże Dave Rossum, założyciel Emu Systems, zmienił całkowicie swoje podejście, gdy po raz pierwszy zobaczył Fairlight'a CMI w 1980. Doszedł wtedy do wniosku, że musi istnieć prostszy sposób samplowania i w rok później wyprodukował pierwszy prototyp Emulatora I. Interfajs użytkownika był dużo prostszy niż w CMI, zasada obsługi była również łatwiejsza do zrozumienia, a cena ($8,000) była znacznie niższa, niż CMI. Począwszy od tego, Emu stała się dominującą firmą samplingową. Kolejnym modelem był Emulator II, wyprodukowany w 1984r - posiadał on dłuższe czasy samplowania, wbudowany sekwencer, oraz możliwość multisamplowania. Niektóre z brzmień stały się standardem lat osiemdziesiątych, jak na przykład brzmienie "shakuhachi", i nadal są popularne dzisiaj. Nadal istnieją zespoły, takie jak Depeche Mode, które koncertują z Emulatorem II.

Oto Emulator II:

 

Brzmienie Emu Emulator:   Emu Emulator II - Shakuhachi -mp3     Emu - Enjoy the Silence -mp3

Innym ważnym syntezatorem w historii jest wypuszczona w1983 roku Yamaha DX7. Jest to jeden z najsłynniejszych i najbardziej rozpowszechnionych syntezatorów wykorzystujących syntezę FM. Yamaha rozwijała technologię FM dla swoich klawiatur już od pewnego czasu, ale dopiero ten model przyniósł firmie pożądany sukces. Od tej pory synteza FM zdominowała właściwie syntezatory analogowe i do niedawna była dominującą technologią na rynku syntezatorów. Technologia FM była w stanie wytworzyć stosunkowo niewielkim kosztem dźwięki, jakie były poprzednio dostępne tylko na bardzo drogich i skomplikowanych maszynach. DX7 był to cyfrowy syntezator z łatwym wyborem brzmienia za dotknięciem przycisku. Posiadał również niedawno odkryty interface midi, który umożliwiał łatwą kontrolę syntezatora, a także jego współpracę z innymi modułami brzmieniowymi. Koszt Yamahy DX7 był mniejszy niż $2000. Był to pierwszy naprawdę szeroko dostępny cyfrowy syntezator. Okazał się olbrzymim sukcesem, stając się jednym z najszerzej sprzedawanych i najbardziej rozpowszechnionych syntezatorów w historii. W latach 1983 - 1987, bardzo dużo piosenek na rynku zawierało brzmienia z DX-7. 

Oto ten model Yamahy:

    

Przykład brzmienia Yamahy DX7:   Yamaha DX7 -mp3

Roland TB-303. Przed techno, instrument ten nie dostałby się absolutnie na listę najlepszych syntezatorów. Ale odkąd muzyka techno została wynaleziona, ten instrument stał się najważniejszym instrumentem do zdobycia dla muzyka techno, a jego unikalny rezonans filtra stał się bardzo pożądanym i modnym elementem brzmienia techno. Co ciekawe, Roland TB-303 był zaprojektowany i produkowany jako instrument mający imitować gitarę basową. Okazało się jednak, że kompletnie nie nadaje się do tej roli, jego dźwięk był bardzo nieudanym klonem gitary basowej. Ale muzycy elektroniczni szybko zorientowali się, że przy właściwych ustawieniach pokręteł daje on bardzo miły i ciekawy, mokry filtrowany dźwięk, z miękkim rodzajem zniekształcenia, które nadaje się do wielu linii syntezatorowych takich jak leady i pulsacje. Roland TB-303 jest chyba największym klasykiem muzyki techno wśród syntezatorów. Jego prostota i oryginalne brzmienie przyczyniły się do jego wysokiej pozycji wśród najlepszych syntezatorów gatunku. 

Próbka brzmienia Rolanda TB-303: Roland TB303 Get_Ready -mp3   Roland TB303 Acperience -mp3

Roland D-50. Ten instrument był zaprojektowany przez Rolanda specjalnie, aby stał się takim samym przebojem rynku, jakim była Yamaha DX-7 dla koncernu Yamahy. I tak też się stało: D50 stał się jednym z najpopularniejszych syntezatorów lat osiemdziesiątych XX wieku. Pomógł on również w rozwoju dzisiejszym syntezatorom bazującym na samplach. Był jednym z pierwszych syntezatorów z wbudowaną pamięcią ROM zawierającą sample mogące być używane zamiast oscylatorów. Sample te były krótkie, ale wystarczały aby dać instrumentowi wiele realistycznych brzmień. Następną, bardzo ważną innowacją tego syntezatora było wprowadzenie modułu efektów: pogłos, chorus, equalizer. Wiele poprzednio budowanych syntezatorów miało wprawdzie wbudowane efekty, ale były one znacznie uboższe. Po D-50, syntezatory z dźwiękiem bazującym na samplach prawie zawsze już były wyposażone w efekty podobne do słynnego Rolanda. Po dodaniu cyfrowej emulacji brzmienia analogowego powstał bardzo ciepło brzmiący syntezator, który właściwie wypełniał większość dźwięku składającego się na styl lat osiemdziesiątych. Inne syntezatory, takie jak Korg M1 ze swoimi możliwościami nakładania barw na siebie (Combi) pomogły rozwojowi dzisiejszych zaawansowanych syntezatorów, bazujących na samplach. Ale to D-50 był początkiem nowej linii syntezatorów, idących w stronę sampli. 

Dla porównania, posłuchajmy brzmienia Korga M1 .mp3>>>


Dlatego Roland D-50 znajduje się na tej krótkiej liście najukochańszych syntezatorów wszechczasów. Nadal jest on ulubiony pomiędzy profesjonalnymi klawiszowcami. Jest znacznie łatwiejszy w użyciu, niż Yamaha DX-7. Łączy on technologię 8-mio bitowych sampli PCM z dźwiękami generowanymi na typowo syntezatorowy sposób wg. tzw. technologii LAS (Linear Arithmetic Synth), dlatego jest on w stanie dostarczać bardzo unikalne i złożone brzmienia. 
Sample PCM zawierają dużo transientów w ataku, podczas gdy reszta dźwięku pochodzi z sekcji LAS, która brzmi bardzo analogowo, miękko, w stylu syntezy subtraktywnej i zawiera doskonale brzmiące rezonansowe filtry dolnoprzepustowe. Instrument posiada wbudowany chorus i pierwszy pogłos cyfrowy zastosowany kiedykolwiek w syntezatorze, co przyczynia się do dania jego brzmieniu dodatkowej przestrzeni i życia. 

Bardzo ciekawym rozwiązaniem jest joystick, służący do manipulowania brzmieniem w czasie rzeczywistym. D-50 był i jest wspaniały do pięknych padów, brzmiących niekiedy nieco perkusywnie. Do najbardziej udanych patchy należy tu np. "Staccato Heaven". Połączenie charakterystyk brzmieniowych cyfrowych loopów, charakterystycznych dla pierwszych samplerów i analogowego ciepła daje w D-50 naprawdę fenomenalne brzmienie- czyste i równocześnie ciepłe. Innym słynnym patchem jest "Fantasia", mikstura cyfrowych dzwonów i ciepłych syntezatorów z lekko rozstrojonym smaczkiem. 

Jeszcze inne godne uwagi patche to "DigitalNativeDance", "Soundtrack", "Pizzagogo" oraz "Glass Voices". D-50 posiada brzmienie charakteryzujące się analogowo miksowanym bogactwem, połączonym z kryształową, cyfrową perfekcją, ciepłem i ogólnym pięknem brzmienia, które jest trudne do naśladowania. Ostatnio Roland wypuścił swój V-Synth, który przypomina nieco D-50 dzięki użyciu w niektórych przypadkach sampli o niskiej rozdzielczości. 
Ten popularny syntezator znajduje się w szerokim użyciu we wszystkich formach muzyki wśród artystów takich jak Eric Clapton, Enya, 808 State, Jean Michael Jarre, Vince Clarke, Apollo 440, Eat Static, LTJ Bukem, Fluke, Information Society, Lab-4, Gary Numan, Rick Wakeman, Kitaro, Rush, Boston i Nick Rhodes z Duran Duran.

 

Brzmienia Rolanda D-50:   Roland D50 - Enya      Roland D50 - Staccato Heaven     Roland D50 - Fantasia

Ostatni z prezentowanych tu syntezatorów nie stał się może aż tak popularny jak poprzednie, ale jego ważność polega na tym, że wprowadził nową technologię tworzenia brzmienia: a mianowicie modelowanie. Jest to Yamaha VL1. Jego wadą był wysoki koszt. Yamaha VL1 była pierwszym dostępnym na rynku syntezatorem z zastosowaniem techniki modelowania dźwięku. Była bardzo droga i mógła zrobić tylko parę rzeczy (na przykład zagrać jak prawdziwy saksofon). Ale potrafiła robić te rzeczy naprawde dobrze! I dlatego zainspirowała ona nową falę modelujących syntezatorów (takich jak Clavia Nord Lead czy Korg Prophecy, który potrafił dawać dużo dziwnych efektów brzmieniowych, bedąc niedrogim syntezatorem solowym. Dlatego też odniósł on duży sukces handlowy. Podobnie jak Synclavier i Fairlight, Yamaha VL1 może być postrzegana jako początek nowej generacji syntezatorów.

			Yamaha VL1 Clavia Nord Lead
			Korg Prophecy

 

Moduły rytmiczne- syntezatory i samplery perkusyjne

Bardzo ciekawym i potrzebnym instrumentem na rynku muzyki elektronicznej jest programowalna maszyna perkusyjna. Jednym z najbardziej udanych modeli jest Roland TR-808. Początkowo Roland wprowadził serię CR:

Jednakże nie można było w pełni programować rytmu w oparciu o te urządzenia- posiadały one jedynie na stałe zaprogramowane 'patterny' rytmiczne i dlatego nie mogły być w pełni profesjonalnymi urządzeniami do tworzenia rytmów, a stanowiły jedynie pomoc do np. ćwiczenia na gitarze. Pierwszym w pełni programowalnym syntezatorem-samplerem perkusyjnym był dopiero Roland TR-808 wprowadzony w 1980 roku. Ta maszyna stała się bardzo popularna i zapoczątkowała wiele stylów muzycznych, z których można wymienić Techno, Rap, nowoczesny House itp. Maszyna posiadała dobrze brzmiące sample oparte o analogowe brzmienia bębnów. Co ciekawe, chociaż urządzenia te zostały zdominowane przez inne samplery tego typu, jak np. Linndrum, to jednak moda na Rolanda Tr-808 powróciła pod koniec lat '80, kiedy to artyści Hip-Hopu odkryli, że można nastroić brzmienie dużego bębna tej maszyny w ten sposób, że dawało to niezwykle potężną, sinusoidalną falę basową, która stała się podstawą gatunku. 

Oto jak wyglądały Linndrum, definiujący brzmienie samplowanych bębnów środka lat osiemdziesiątych i Roland TR-808, klasyk gatunku:

Brzmienie TR-808:


Oto jeszcze jedna maszyna perkusyjna. Jest to Roland TR-909. 
Instrument ten to hybryda analogowo-cyfrowa, która stała się kolejnym klasykiem gatunku techno. Używana jest bardzo często w muzyce House i stylach pokrewnych. Jest to instrument, który każdy producent Dance ma lub będzie miał w swojej kolekcji. Nie można wymienić wszystkich używających go, gdyż używają go wszyscy. Nieliczni z nich to Technotronic na "Pump Up the Jam" lub "This Beat Is Technotronic", Speedy J "Pullover" lub Dee-Lite.

Oto ten instrument: 

Przykłady dźwiękowe Rolanda TR-909:

Przykłady dźwiękowe Rolanda TR-909: Roland TR909 - Pump Up    Roland TR909 - This Beat Is

Istnieje również jeszcze inna słynna i szeroko używana odmiana Rolanda z serii TR- TR-707. Jest to maszyna bazująca na samplach bębnów rockowych, ale w połączeniu z sekwencerem daje to znakomite efekty również w muzyce Dance. Wiele z przebojów Britney Spears i innych popowych wykonawców korzysta z brzmień tego instrumentu:

Artykuł ten pokazuje oczywiście tylko niektóre z najważniejszych syntezatorów i samplerów w historii muzyki. Mam jednak nadzieję, że daje to pewien pogląd na ten temat dla wszystkich chcących wzbogacić swoją wiedzę o historii instrumentów elektronicznych. 

English version     

 

Wszystkie artykuły objęte są międzynarodowym prawem autorskim. 
Copyright ® by Mariusz Wojtoń, 2007-2023. Kopiowanie, wykorzystywanie fragmentów w jakichkolwiek celach bez porozumienia z autorem wzbronione. 

Emotion Converting Plant is a registered trademark of Mariusz Wojtoń.